Diario Tema 5

Dentro dos contidos abarcados no tema 5 (o deseño curricular base) podemos atopar cuestións coma qué é o currículo e os seus elementos, as competencias básicas ou os graos de concreción curricular. Para esta entrada pertencente ó tema 5 vamos a falar un pouco mais sobre as linguas estranxeiras no currículo da Educación Secundaria Obrigatoria, do Bacharelato e na Formación Profesional de grao medio e superior.

Comezando polo papel que teñen as linguas estranxeiras na ESO podemos observar que o obxectivo xeral será a comprensión e a expresión nunha ou mais linguas estranxeiras de xeito apropiado. Para acadar este obxectivo, e deixando a un lado a metodoloxía que mediante a cal vaise acadar o mesmo, vemos que a primeira lingua estranxeira ten unha presenza de tres horas obrigatorias en toda a ESO. Namentres que a segunda lingua estranxeira terá dúas horas obrigatorias en 1º e 2º de ESO, dúas horas optativas en 3º curso e tres horas optativas no 4º. Como podemos observar a presenza das linguas estranxeiras, aínda que menor ca da lingua española ou a lingua galega, ten unha presenza obrigatoria, o que marca de certo modo a importancia que ten para o desenvolvemento do alumnado.  Os currículos dos catro cursos da ESO poden consultarse no portal da Xunta aquí.

No referido ó Bacharelato temos que o seu obxectivo xeral será expresarse con fluidez e corrección nunha ou mais linguas estranxeiras. Como se pode ver presenta unha clara diferenza cos obxectivos da ESO. Mentres que nesta última o obxectivo é a comprensión e expresión nunha lingua estranxeira, no Bacharelato esíxese unha fluidez con esa lingua. No caso da primeira lingua estranxeira teremos tres horas obrigatorias tanto en 1º coma en 2º de tódalas modalidades do Bacharelato. No caso da segunda lingua estranxeira teremos dúas horas optativas en 1º e tres, tamén optativas, no 2º curso. No tocante ás probas e a avaliación compóñense cun criterio similar tanto na ESO coma no Bacharelato. É importante destacar que a primeira lingua estranxeira ten unha avaliación final obrigatoria, mentres que ca segunda será opcional. Os currículos completos dos dous cursos do Bacharelato para a primeira lingua estranxeira poden consultarse no portal da Xunta aquí.

En canto os ciclos de Formación Profesional de grado medio e de grado superior atopamos que non todos os ciclos formativos posúen un módulo de lingua estranxeira e só uns poucos posúen un de segunda lingua estranxeira. O módulo de primeira lingua estranxeira estará presente “naqueles ciclos formativos que así dispoña na norma pola que se establece, sempre que o perfil profesional do ciclo así o esixa”. Noutras palabras, o módulo de lingua estranxeira será parte da formación dos ciclos para os que sexa útil na posterior vida profesional dos alumnos. O currículo destes módulos estará adaptado ás características e necesidades de cada ciclo. Isto é moi boa idea xa que dentro dos amplos contidos que pode ter unha lingua estranxeira, a unha persoa que se vai dedicar a un sector determinado da economía non lle fai falta coñecer todo, senón o que vai a empregar no desenvolvemento da súa actividade laboral. Por exemplo, un técnico superior en turismo non precisará coñecer o vocabulario en inglés referido á compras e ventas de material, pero si precisará o vocabulario sobre puntos de interese, monumentos, etc. Esta é unha medida práctica e diferenciadora respecto da ESO ou o Bacharelato, xa que presentan unha visión mais xeral da lingua estranxeira. As programacións e a oferta educativa, así coma moitos outros detalles referidos ós Ciclos Formativos de grado medio e superior pódense atopar no portal da Xunta aquí.

Resumo das opcions do sistema educativo baixo a LOMCE.

Podemos ver, en base a este repaso das linguas estranxeiras na ESO, Bacharelato e os Ciclos Formativos Medios e Superiores, que a presenza das linguas estranxeiras ten unha boa importancia, case tanta coma á da lingua española e o galego na ESO e no Bacharelato. O currículo para estes seis cursos pode ser o axeitado para o nivel para o que está deseñado. O principal problema podería estar na disposición do alumnado, do docente ou dos métodos que se levan na práctica na aula. Estes contidos son de carácter xeral e de, como di nos obxectivos de Bacharelato, fluidez ca lingua estranxeira, polo que será unha aprendizaxe da lingua dunha forma mais común e adaptada á vida diaria. No caso dos Ciclos Formativos unha diferenza está na cantidade de ciclos que teñen un módulo de lingua estranxeira, que nos Ciclos Medios é de cinco (segundo a información recollida na clase), e nos Ciclos Superiores é moito maior. Por outra banda hai unha diferenza fundamental nos contidos dos módulos de lingua estranxeira. Como se dixo ad supra, os contidos dos módulos adaptaranse ás necesidades e actividades relativas ó ámbito profesional  relativo ó Ciclo Formativo. Polo tanto, en conxunto, podemos ver unha clara diferenza entre a ESO e Bacharelato con respecto os Ciclos Formativos. Non obstante, a importancia que se lle da ás linguas estranxeiras parece maior na secundaria que nos ciclos, onde se lle busca unha maior funcionalidade.

Dossier Tema 5

Neste tema 5, titulado “Deseño curricular base”, tratamos puntos relacionados con qué e un currículo, cales son os seus elementos ou qué son as competencias básicas ou clave. A parte das explicacións que recibimos na clase, e dos diversos debates e razoamentos en grupo por parte do alumnado para dar una resposta  a estas preguntas, levamos a cabo tres actividades que nos axudaron a comprender mellor o tema dunha forma mais dinámica do que suporía se tan só lésemos sobre isto. Dúas destas actividades desenvolvéronse por medio da plataforma Kahoot! que permite a integración do coñecemento na aula por medio de xogos e actividades lúdicas. A terceira actividade baseouse nun traballo de procura de información en grupo sobre o papel das linguas estranxeiras na LOMCE para dar resposta a unha serie de preguntas.

A primeira das actividades, titulada Currículo LOMCE: quen fai qué? desenvolvida por medio da plataforma Kahoot!, centrouse en contido referido ó currículo e a que fai cada parte do mesmo e como se poden modificar.  Para facelo xogo dividímonos en equipos de dous ou tres alumnos por grupo. Só unha persoa por grupo tiña que ter acceso a actividade aínda que as respostas ás preguntas acordábanse entre todo o grupo. Unha vez feitos os grupos a actividade desenvolveuse da seguinte forma: primeiro mostrábase na pantalla unha pregunta durante uns segundos para que cada grupo a lese. Logo diso pasábase a unha conta atrás de tres segundos tras os cales volvíase amosar a pregunta, pero esta vez acompañado de tres ou catro posibles respostas en distintas cores, vermello, verde, azul e amarelo. Canto mais pronto lle désemos á resposta, mais puntos acadaríamos. Pero se nos precipitabamos podíamos cometer un erro e entón non conseguíamos ningún punto. 

Pantalla de puntuación final da actividade en Kahoot! (versión de movil)

En segundo lugar levamos a cabo a actividade de procura de información en grupo sobre o papel das linguas estranxeiras na LOMCE. No meu grupo tocounos investigar acerca do papel das linguas estranxeiras nos ciclos formativos, e mais concretamente en torno ó profesorado, a estrutura dos módulos de linguas estranxeiras nos ciclos e sobre o currículo. A información atopámola consultando varias fontes e documentos da Xunta de Galicia e dos documentos dispoñibles en Faitic. No caso do profesorado atopamos que para o acceso ó ensino docente en lingua estranxeira nos ciclos os requirimentos son os mesmos que para o ensino en secundaria. Respecto da estrutura puxemos de exemplo o contido das guías docentes para o Ciclo Medio en Actividades Comerciais e do Ciclo Superior en Guía, Información e Asistencia Turísticas (dispoñibles na páxina web da Formación Profesional da Xunta de Galicia). En canto ó currículo botamos man da información referida nun boletín da Xunta de Galicia composta de catro artigos. A actividade pódese consultar na súa totalidade, xunto co traballo do resto dos membros da aula aquí.

A terceira actividade levouse a cabo, de novo, por medio da plataforma Kahoot!. Desta volta a actividade xiraba en torno as Escolas Oficiais de Idiomas na comunidade autónoma de Galicia. Os grupos na aula foron os mesmos que se formaran para a primeira actividade. Neste caso púidose apreciar que non posuíamos tanta información e coñecemento sobre as Escolas Oficiais de Idiomas coma o que sabíamos sobre o currículo. Malia todo a actividade desenvolveuse ben e puidemos contestar correctamente a unha boa cantidade de preguntas.

Como conclusión podemos dicir que as actividades escollidas para este tema 5 foron apropiadas, creativas e moi útiles para un mellor entendemento do temario. Foron especialmente interesantes as dúas actividades desenvolvidas en Kahoot!, xa que nos permitiron competir entre nos e, polo camiño, facer memoria do que sabemos sobre os temas das dúas actividades. Non só iso, senón que ademais no caso de errar nalgunha das preguntas, e co comentario explicatorio do profesor, atopabamos a resposta correcta e lle dábamos sentido a todas as cuestións que non tiñamos de todo claras. En xeral este tipo de actividades semellan ser, ademais de entretidas e divertidas, moi funcionais. Ademais, ó aportar un toque de competición e un compoñente lúdico, poden ser un intermedio nas sesións de clase sen deixar de aprender. Por outro lado, a segunda actividade, se ven no proceso da procura de información puidemos dar resposta a moitas preguntas sobre o tema a tratar, si que é certo que moitas veces, na investigación, chégase a documentos sen saída, dos que non extraes nada que se corresponda co que queres saber. Malia iso, toda información é útil dun xeito ou de outro. A maior pega e qué, o se dividir o traballo en grupos, cada grupo estará mais informado da parte que lles toca e menos das dos compañeiros, aínda que escoitamos e lemos o resultado da súa investigación.

Tema 1

Neste primeiro tema por parte da profesora Carla Bouzada, la enseñanza de lenguas en el presente modelo educativo, nacional y autonómico, e tras unha pequena actividade introspectiva de presentación e de opinión respecto do bo e do malo do ensino dos idiomas en secundaria, tratamos a evolución das distintas leis educativas ó longo da historia de España, que é o que revisaremos nesta entrada, e finalizamos cunha actividade en grupo respecto dos ciclos formativos.

O primeiro que me gustaría resaltar é como coa observación histórica destas leis podemos comprender dos cousas: primeiro que o mundo que nos rodea e as situacións políticas do propio estado inflúen en gran medida tanto nas leis de educación coma nos contidos e as estruturas; en segundo lugar a latente inestabilidade do sistema educativo español, xa que vai cambiando cada catro ou oito anos e nunca chega a ter unha consistencia válida para tódolos axentes implicados na dirección do estado.

Respecto do ensino de linguas o primeiro que chama a atención neste repaso histórico é o peso tan importante que tiña a lingua francesa no sistema educativo español, moi por encima do que tiña o inglés ou o alemán. Isto cambia a partir dos anos 50, sen lugar a dúbida, polo poder económico estadounidense que despega trala II Guerra Mundial e o seu dominio en Alemaña. Coma é natural moito do valor que se lle dan ás linguas ven polo seu poder económico. Xa nos anos 70 o inglés instaurase como a primeira lingua estranxeira, aínda que o francés seguirá tendo presenza.

Cando falamos das leis de educación do ensino quixera resaltar a tremenda inestabilidade das mesmas dende os anos 70. Facendo un pequeno resumo temos:

1970 – LGE (Ley General de Educación)               
1978 – Constitución Española   
1980 – LOECE (Ley Organica del Estatuto de los Centros Escolares)        
1985 – LODE (Ley Organica del Derecho a la Educación) – PSOE
1990 – LOGSE (Ley Organica de Ordenación General del Sistema Educativo) – PSOE     
2002 – LOCE (Ley Organica de Calidad de la Educación) – PP (non chega a implantarse)               
2006 – LOE (Ley Organica de Educación) – PSOE              
2013 – LOMCE (Ley Orgánica para la Mejora de la Calidad Educativa) – PP           

Resulta moi evidente que cada partido político ten unha interese particular en canto a educación, e como dicía un antigo profesor meu: o que ensina, domina.

Pero deixando a un lado os intereses políticos de cada partido, podemos pensar que o tremendo número de leis do ensino – sete en 40 anos – débense a unha adaptación do ensino ás necesidades do mundo para o alumnado. E seguramente na meirande parte dos casos e dos artigos de cada unha desas leis, esas reformas trouxeron melloras xerais en tódolos aspectos. Non obstante pódese ver unha inestabilidade que pode ou non corresponderse co mundo que nos rodea, pero é unha inestabilidade tanto para as institucións, os docentes, os alumnos e mais as familias. O feito de que cada catro ou oito anos non se teña claro se unha materia vai a estar presente ou non no vindeiro ano, ou que algunhas materias, como ocorre con Filosofía, vexan cada vez mais reducidas as súas horas lectivas, ou – o caso mais flagrante na miña opinión – que a relixión siga enquistada no sistema educativo español, da a impresión de que o barco da educación quere ter dous capitáns ou mais.

Podería ser hora de que se unificase unha reforma da educación pensada no futuro, e non nos próximos catro anos, coa capacidade de reformarse e actualizarse nos puntos necesarios pero sen a necesidade de promulgar unha nova lei que anule a anterior sistematicamente.

Respecto do ensino de linguas chama a atención que a idade de inicio do ensino de lingua estranxeira, maioritariamente inglés, vai cambiando segundo a lei pero mantén unha presenza sempre en secundaria e no bacharelato.

Respecto da presenza na educación do ensino de linguas estranxeiras e, en relación a actividade que desenvolvemos en clase, tamén é preciso falar dos ciclos formativos. A aula dividiuse en tres grupos de cinco e seis membros. Cada un tivo asignado unha serie de preguntas sobre a Formación Profesional Básica, os Ciclos Formativos de Grado Medio e os Ciclos Formativos de Grado Superior. No meu grupo en particular tocou o Grado Medio. A actividade foi moi útil para entender mellor estes cursos de formación, xa que a meirande parte da aula non fixo nunca ningún.

No noso caso que trataba os Ciclos Formativos de Grado Medio atopamos que na proba de acceso dende a FP Básica non hai unha proba de linguas estranxeiras de ningún tipo. Tamén vimos que no grado medio só hai cinco cursos nos que se imparta unha lingua estranxeira. En contraste nos ciclos de grado superior o inglés está moito mais presente e nalgúns casos incluso hai unha segunda lingua estranxeira. Este inglés que se da nestes ciclos posúe un vocabulario relativo á area de desenvolvemento da actividade próxima ó ciclo e un aprendizaxe de termos e fórmulas útiles para estas actividades.

Posible percorrido polo sistema educativo.

Por último fixemos un repaso doutros ciclos de grado medio que poderían beneficiarse do ensino dunha lingua estranxeira na súa formación. A actividade completa pódese atopar aquí.

O análise dos ciclos formativos mostra que, se ben na ESO e no Bacharelato o inglés ten unha presenza continua, nos ciclos non sempre sucede. Quizás sexa porque espérase que os que se decantan polo Bacharelato irán posteriormente á universidade, onde o inglés e fundamental para adquirir un coñecemento mais global. Pódese atopar unha lista completa dos ciclos de formación ofertados en Galicia aquí. Para unha información maior poderemos dirixirnos TodoFp.