Didáctica - Cristina Rodríguez

Coa profesora Cristina Rodríguez tivemos tres clases cun total de dez horas. As súas clases centráronse nas estratexias de comunicación, tanto oral coma escrita, e como é o tratamento na aula desas estratexias.  Ademais, e relacionado con isto, tamén tratamos procedementos para as catro habilidades ligadas á comunicación directa – saber falar, escoitar, ler e escribir – e tratamos o tema da mediación. É importante sinalar que no meu caso particular, e por motivos de traballo, só puiden asistir a unha soa clase, pero contei coa axuda dos meus compañeiros para recoller toda a información posible e realizar esta entrada do blog.

Comezarei falando do último do que falei, a mediación. A mediación está cada vez mais presente nas aulas e está sendo considerada coma unha quinta destreza. Aínda que está presente dentro do currículo da EOI e da educación secundaria é posible que en España esteamos menos avanzados na súa presenza na aula que no resto de Europa. Pero qué é a mediación? Grosso modo podemos dicir que a mediación é a actividade da linguaxe que consiste en reformular, xa sexa de forma oral ou escrita, un texto co obxectivo de facer posible a comprensión doutras persoas e dun mesmo. E qué metodoloxía é mais axeitada para desenvolver esta destreza? Pois unha metodoloxía activa e participativa, que leve á practica os coñecementos e habilidades dos alumnos para consolidar un aprendizaxe individual e en grupo. Considérase que nada está realmente aprendido ata que se pon en práctica de forma efectiva na sociedade, isto é parte da mediación. Este aspecto da posta en práctica dos coñecementos no ámbito social que nos rodea – noutras palabras na vida real da que formamos parte – é esencial para o desenvolvemento da mediación. De feito na elaboración do currículo, referido á mediación, tense en conta que eses contidos e coñecementos poidan ser aplicados en situacións da vida cotidiana e, aínda mais, que poidan ser de utilidade para estudantes de especialidades concretas, coma no caso dos estudantes de ciclos formativos que precisan unha linguaxe mais específica e centrada nun ámbito mais puntual da súa vida, sobre todo no aspecto laboral.

Dentro da mediación temos tres clasificacións distintas da mesma: a mediación lingüística ou textual, que se basea na reformulación, os códigos, pasar a mensaxe do escrito ao oral e viceversa, etc.; a mediación conceptual, que cobre os procesos polos que adquirimos coñecementos, as interaccións sociais ou o desenvolvemento pedagóxico; e a mediación social ou cultural, que se centra na resolución de conflitos. En canto da primeira, a mediación lingüística, estaríamos a falar, por exemplo, na transmisión do contido dun texto a outras persoas que non teñen o coñecemento suficiente desa lingua para o entender. Ademais, dentro da mediación lingüística temos tres puntos nos que se pode dividir: a mediación verbal, a mediación visual e a mediación cultural. A mediación verbal subdivídese en intra-lingüistica e inter-lingüistica, consistiría na transmisión dun texto inicial a outra persoa que non o entende ou non o comprende por completo. A mediación visual pode dividirse en visual ou multimodal e consistiría na transmisión de textos visuais ou multimodais a outro interlocutor ou interlocutores a través da explicación ou dun único modo. Por último, a mediación cultural pode dividirse en intracultural e intercultural, e consistiría na transmisión de información da realidade, costumes, hábitos, etc. dun a un falante da túa propia lingua – intracultural – ou dunha lingua distinta – intercultural. Dentro de cada unha destas categorías da mediación existen unha serie de estratexias que se poden levar a cabo para unha mediación eficaz das que non vou a falar aquí, xa que ocuparían demasiado. O último do que me gustaría falar relativo ó tema da mediación é das formas de incorporar a mediación nas aulas. O principal é facer do alumnado o protagonista das clases, animando, motivando e permitindo que discuta, reflexione e se exprese nesa lingua ou que teñan un apoio na súa primeira lingua de cara a aprender unha nova.

Esquema das estratexias e actividades de mediación que vimos na clase.

Non queda dúbida de que o papel da mediación é moi importante na aula de ensino dunha lingua estranxeira. É indiscutible a súa presenza non só coma mediación se non na maneira na que se entrelaza coas outras destrezas, tanto orais coma escritas. Queda claro, ademais, o seu papel de axudar e apoiar o desenvolvemento destas destrezas xa que fai de ponte entre a adquisición dun coñecemento e como ese coñecemento pode ser levado á práctica, especialmente na vida diaria do alumno.

En canto ás prácticas, e aínda que como xa dixen antes que non tiven oportunidade de asistir a dúas das clases, puiden levar a cabo dúas moi interesantes. Unha actividade radicaba na escolla dun texto, tanto oral coma escrito, para logo deseñar unha tarefa de mediación lingüística co texto cunha situación na que é precisa a mediación. No noso grupo decantámonos por levar a cabo unha actividade moi específica que presupoñía un intercambio de nenos escoceses nun centro galego e o foco da actividade estaría en torno ós xogos populares. Malia isto a actividade presentaba unha boa situación na que o alumnado tiña que estar en contacto directo, tanto físico coma comunicativo, cos nenos escoceses e faría falta mediación. O que non tivemos en conta, foi que esa mediación sería mais cara ó inglés que cara o español ou galego. A actividade presentouse finalmente na aula aos compañeiros, que tamén presentaron as súas propostas. Todas elas están dispoñibles aquí.

A outra actividade que levamos a cabo na aula, aínda que se entregou á profesora e non foi presentada ó resto da clase, foi a de deseñar unha actividade relativa a outro texto cunha serie de actividades tanto de pre-comprensión, de durante a lectura ou escoita e de post-comprensión. No noso caso decidímonos por un vídeo sobre o CPR cunha linguaxe bastante informal. As actividades e os contidos estaban pensados para un nivel de C1, polo que aínda que podería haber dificultades, deberían ter preparación e coñecemento suficiente para levar a cabo a actividade sen ningún problema. A actividade foi avaliada pola profesora a posteriori da clase. A actividade tamén está dispoñible en Google Drive. 

Coma conclusión, podemos ver que o papel da mediación no ensino dunha lingua estranxeira é tan amplo coma útil. Ó fin e ó cabo é unha vía de ensino de lingua estranxeira que pode aportar moitisimas vantaxes se se leva a cabo de forma correcta. O papel do profesor para isto é moi importante xa que ten a responsabilidade de animar e motivar ós alumnos a que se expresen, cousa que pode resultar difícil nas idades de secundaria.

Comentarios temas de Gonzalo

Nesta entrada deixo os meus comentarios nas entradas dos meus compañeiros para os temas de Gonzalo.

 

Diario tema 7

Neste tema 7, titulado “Metodoloxía CLIL/AICLE” falamos deste tipo de metodoloxía, dos seus principios e aplicacións. Ademais tratamos distintas aplicacións e as razóns para o seu emprego. Pero qué é a metodoloxía CLIL? A metodoloxía CLIL basease na integración dunha materia a través dunha lingua estranxeira que non é a habitual para esa materia coma por exemplo dar a materia de historia en inglés ou a de química en francés. Ademais fará énfase na resolución de problemas e no saber facer cousas para aumentar a motivación do alumnado e promover unha aprendizaxe mais efectiva. Mais información sobre esta metodoloxía neste blog do Ministerio de educación.

Son moi interesantes os tres principios metodolóxicos do CLIL. O primeiro é que a lingua se usa para aprender contido dunha area pero tamén hai que aprender a lingua para comprender e comunicar. Dito doutra forma, o profesorado ten que ter en conta non só os contidos da materia que se vai a impartir senón tamén a lingua que se precisa para a súa comprensión e comunicación xa que de non estar correctamente axustados non se podería levar a cabo unha aprendizaxe correcta nin da materia nin da lingua. Isto pode ser algo que moitos pasaríamos por alto pero que ten que terse moi en conta. Non pode haber aprendizaxe dunha materia se non comprendes con certa claridade o que che están a dicir, sobre todo noutra lingua que non é a materna e habitual. O segundo principio metodolóxico é que a materia que se vai a estudar é a que determina o tipo de lingua que se precisa aprender. É dicir, para cada materia traballarase o tipo de linguaxe e as formas apropiadas para esa materia. Carecería de sentido que se tivese que considerar o aprendizaxe de períodos históricos se estamos na clase de física. Tanto o vocabulario coma as formas e discursos que se levarán a cabo serán propios da area da materia. O derradeiro principio e, baixo o meu punto de vista, o mais importante é que a fluidez está por riba da precisión gramatical ou lingüística. Isto quere dicir que se vai a valorar mais que o alumnado fale, tanto sexa mellor ou peor, pero que fale con certa soltura e naturalidade. A corrección gramatical e lingüística virá logo, co tempo, pero a capacidade de transmitir e comunicar é moi importante á hora de aprender unha nova lingua. Isto é algo que non se ten moito en conta nas aulas e que paréceme fundamental para promover o aprendizaxe e a motivación do alumnado para aprender mais e desenvolverse mellor nunha lingua estranxeira.

Estes principios metodolóxicos correspóndense coas características da propia metodoloxía. Por exemplo trátase dunha metodoloxía centrada no alumnado, no que se fan proxectos ou se negocian as tarefas a realizar. Tamén se trata dun ensino flexible, xa que ten como prioridade a comprensión do contido empregando distintas estratexias lingüísticas para acadalo. É unha aprendizxe interactiva, traballando en grupos e parellas, e fomenta o desenvolvemento da aprendizaxe por descubrimento e investigación do alumno. Trátase ademais dun aprendizaxe enfocado nos procesos e nas tarefas a desenvolver, sempre empregando a lingua estranxeira establecida e promovendo a comunicación nesta lingua. En xeral vemos que é unha metodoloxía enfocada a que o alumno sexa o protagonista da súa aprendizaxe nunha gran medida, xa que ó final será el ou ela o que leve o ritmo no que vai transcorrer a materia. O portal de Wikipedia en inglés presenta algunha información a maiores.

Tendo todo isto en conta podemos sinalar as razóns que fan da metodoloxía CLIL unha boa forma de levar a cabo un ensino-aprendizaxe dunha lingua estranxeira. Entre as razóns mais importantes temos que a lingua vaise aprender dun xeito mais eficaz aplicándoa a situacións reais e fomentase a motivación para aprendela. Ademais a lingua está usada cun propósito práctica, polo que os contidos son os mais axeitados para ese fin. Ademais resalta o papel da lingua no proceso de aprendizaxe e levan a cabo procesos mais profundos de aprendizaxe aumentando as capacidades xerais para o mesmo. Fomentase ademais a tolerancia e o sentido da pluralidade xa que, ó falar e aprender outra lingua, tómase unha maior perspectiva comparativa intercultural.

Algunhas das razons para o emprego da metodoloxía CLIL.

Podemos dicir, para rematar, que a metodoloxía CLIL aporta numerosas vantaxes á hora de levar a cabo unha aprendizaxe dunha lingua estranxeira co engadido ademais de que se está a traballar sobre unha materia non relativa a esa lingua. A pesar das desvantaxes, principalmente en tempo para levar a cabo esta metodoloxía e a formación específica dos docentes, podería ser unha alternativa mais eficaz para a aprendizaxe de segundas linguas dun xeito mais efectivo e práctico. Como engadido temos unha entrevista a David Marsh sobre este tema publicada en El País.

Dossier tema 7 e 8

Para esta entrada do blog, e dadas as circunstancias das clases na última semana, decidimos facer unha entrada conxunta para o tema 7 “Seccións bilingües e plurilingües. Metodoloxía CLIL/AICLE. Os proxectos lingüísticos de centro (PLC)” e para o tema 8 “As linguas estranxeiras como fenómeno global. Experiencias educativas internacionais”. Polo tanto esta entrada tratará o feito na aula abarcando ámbolos temas. A principal razón pola cal se tomou esta decisión foi pola necesidade de dedicarlle unha clase enteira, a última, á realización de presentacións por parte do alumnado de forma individual. Ademais parte destas presentacións tocaban os temas referidos ó tema 8.

Debido ó dito anteriormente, non levamos a cabo ningunha actividade referida ó tema 8, aínda que participamos nas presentacións dos compañeiros que tocaban o tema 8 por medio de preguntas tras escoitar e ver as súas presentacións. Pola contra si levamos a cabo unha actividade sobre o tema 7, sobre a metodoloxía CLIL. A metodoloxía CLIL está relacionada ca educación bilingüe, xa que establece que polo menos a metade dunha materia ten que esta impartida nunha lingua estranxeira. Trátase dunha metodoloxía moi interesante xa que, ademais de estar aprendendo sobre un campo ou unha materia, poñamos por caso a química, ademais estase a aprender en inglés, polo que se desenvolven dúas destrezas ó mesmo tempo. Aínda que non tódolos centros dispoñan de medios para levar a cabo esta metodoloxía, non deixa de ser unha moi boa forma de facilitar o aprendizaxe dunha lingua estranxeira.

Como xa se dixo, na aula levouse a cabo unha actividade relativa ó tema 7. Dividímonos en cinco grupos distintos de tres membros e se nos asignou un tema, de entre cinco. No meu caso concreto tocounos o tema do andamiaxe ou scaffolding en CLIL. Xunto coas miñas compañeiras buscamos información acerca de qué e cómo se desenvolvía un aprendizaxe en CLIL por medio do scaffolding para logo facer unha infografía por medio da plataforma CANVA. Entre a información que vimos necesaria para unha infografía sobre o tema falamos dos autores relativos ó scaffolding, definimos que era, vimos como se podería aplicar dunha forma efectiva e con un exemplo e falamos das vantaxes e desvantaxes que ten o scaffolding na aplicación efectiva do método CLIL. Tendo en conta toda a información pareceunos unha moi boa forma de integrar a metodoloxía CLIL na aula xa que, grazas á axuda limitada do profesor, pódese facilitar que os alumnos por si sos consigan resultados positivos na súa aprendizaxe. Pola contra, e esta pareceunos a principal desvantaxe, o requirimento de tempo aumentaría para levar a cabo de forma eficaz esta metodoloxía en CLIL. A parte sería necesario facilitarlle ó profesorado unha formación específica para desenvolver esta metodoloxía de andamiaxe de forma correcta na aula, xa que non é doado adecuar ata qué punto proporcionar axuda, cómo retirar esa axuda e como facer que o aprendizaxe transcorra de forma correcta, sen estancamentos. A nosa infografía pódese consultar no portal de canva, aquí.

Nosa infografía sobre o scaffolding na metodoloxía CLIL.

Os demais compañeiros fixeron unha actividade moi similar á nosa coa axuda de diversas ferramentas e sobre distintos temas. Estes temas foron: O marco europeo para a educación do profesorado CLIL, falando de como se debe proxectar a educación con CLIL por parte do profesorado; as sínteses e conclusións sobre o estudo da aprendizaxe integrada de contidos e linguas no contextos escolar europeo, falando da situación do aprendizaxe en esta metodoloxía en España, resaltando o predominio do inglés; as cinco dimensións de Marsh, que nos fala dos cinco aspectos a ter en conta, segundo Marsh, á hora de levar a cabo un ensino en CLIL; e o deseño do currículo integrado CLIL, no que trataron como se debería de levar a cabo o deseño dun currículo segundo a metodoloxía CLIL para unha materia. Todas estas infografías están dispoñibles en Drive para a súa consulta. Todas foron moi interesantes, xa que trataban distintos puntos, xunto coa nosa, da metodoloxía CLIL que moitos de nos non coñecíamos. O feito de que se poidan desenvolver unha materia paralelamente a unha lingua estranxeira pareceunos un punto moi importante á hora de valorar se paga a pena levar a cabo ou non un aprendizaxe na aula segundo a metodoloxía CLIL.

Como punto final, tratando brevemente as presentacions referidas ó tema 8, foron todas moi interesantes xa que trataban os sistemas educativos doutros paises coma Corea do Sur ou Finlandia. Sempre é importante ter perspectiva respecto de como funcionan as cousas noutros sitios e, no caso da educación, podería ser incluso mais importante, xa que é necesaria unha constante adaptación do método para un aprendizaxe efectivo por parte do alumnado.